Wiaczesław Mienżynski

Wiaczesław Mienżynski

Вячеслав Рудольфович Менжинский

Wiaczesław Mienżyński w 1933 – ostatnie znane zdjęcie
Data i miejsce urodzenia	19 sierpnia?/31 sierpnia 1874 Petersburg, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	10 maja 1934 Gorki, RFSRR, ZSRR
szef OGPU
Okres	od 1926 do 1934
Przynależność polityczna	Wszechzwiązkowa Komunistyczna Partia (bolszewików)
Poprzednik	Feliks Dzierżyński
Następca	Gienrich Jagoda (jako szef NKWD)
komisarz ludowy finansów RFSRR
Okres	od 2 lutego 1918 do 21 marca 1918
Przynależność polityczna	Rosyjska Komunistyczna Partia (bolszewików)
Odznaczenia

Borys Sawinkow (z lewej) na procesie pokazowym w Moskwie, sierpień 1924. Z prawej, pod ścianą siedzi Wiaczesław Mienżynski, szef OGPU. Sądowi przewodniczy Wasilij Ulrich

Wiaczesław (Wiesław) Rudolfowicz Mienżynski (Menżyński/Mężyński, ros. Вячеслав Рудольфович Менжинский, ur. 19 sierpnia^?/31 sierpnia 1874 w Petersburgu, zm. 10 maja 1934 w Gorkach pod Moskwą) – wysoki funkcjonariusz sowieckiej policji politycznej i bezpieczeństwa, zastępca szefa CzeKa Feliksa Dzierżyńskiego, szef Zjednoczonego Państwowego Zarządu Politycznego OGPU w latach 1926–1934. Z pochodzenia Polak.

Życiorys

Urodzony ze strony ojca w rodzinie szlacheckiej polskiego pochodzenia, wyznania katolickiego, a ze strony matki (Maria Szakiejewa, córka inspektora Szkoły Kawaleryjskich Junkrów) – pochodzenia rosyjskiego. Jego ojciec Rudolf Menżyński (ur. 1838, zm. po 1914) był wykładowcą historii m.in. w elitarnym petersburskim Korpusie Paziów, miał, prócz Wiesława, jeszcze czwórkę dzieci: Aleksandra, Annę, Ludmiłę i Wierę (dwie ostatnie były również związane z ruchem rewolucyjnym).

Według historyka Pawła Wieczorkiewicza był Żydem, chociaż przez samych Rosjan traktowany był jako Polak, gdyż posługiwał się na co dzień językiem polskim, podobnie jak inni Żydzi z Kongresówki.

Wiaczesław ukończył prawo na Uniwersytecie Petersburskim. W ruchu rewolucyjnym od 1895 roku, od 1902 członek SDPRR, po rewolucji 1905 roku udał się na emigrację (1907-1917). Znany był ze swych zdolności lingwistycznych (władał 12 językami, w tym chińskim i japońskim). Brał udział w rewolucji październikowej w Piotrogrodzie.

Po zwycięstwie bolszewików był najpierw zastępcą, a następnie krótko ludowym komisarzem finansów w 1918 roku (nie potrafił uporać się z zadaniami, a jego jedyną kwalifikacją była krótkotrwała praca w banku Crédit Lyonnais w czasie pobytu we Francji). Został konsulem w Berlinie, przeniesiony do WCzeKa (Czeka) w 1919 roku. Od 1923 był pierwszym zastępcą szefa OGPU Feliksa Dzierżyńskiego, a po jego śmierci w 1926 roku objął kierownictwo. Jego kandydaturę na to stanowisko wysunął, jeszcze za życia, sam Dzierżyński.

Potrafił czasem sprzeciwić się Stalinowi, m.in. w sprawie szachtyńskiej (18 maja – 15 sierpnia 1928).

Często chorował (na zwyrodnienie kręgosłupa) i większość czasu spędzał w odosobnieniu, jednak kierownictwo tajnej policji sprawował aż do swej śmierci. Zmarł prawdopodobnie na atak serca, niemniej jego śmierć została w czasie III procesu moskiewskiego (1938) przypisana Gienrichowi Jagodzie, pierwszemu zastępcy Mienżynskiego w OGPU i następcy w sprawowaniu funkcji po jego śmierci. Wersję o otruciu Mienżynskiego przez Jagodę podtrzymywał po latach wieloletni funkcjonariusz policji politycznej i wywiadu zagranicznego ZSRR Paweł Sudopłatow.

Bibliografia

• Miloš Mikeln, Stalin; Tytuł oryginału słoweńskiego: Staljin, življenjska pot samodrżca; Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej 1990, ISBN 83-11-07757-6.

Linki zewnętrzne

• Wiaczesław Mienżynski na portalu hrono.ru
• «Мы — вооружённая часть партии»